DR WACŁAW ADAMCZYK, PROF. DR HAB. TADEUSZ KASPERCZYK

PAULINA ZACHRADNIK, ADAM KULA

Podstawowym celem nutrigenetyki i nutrigenomiki jest zbadanie interakcji genów z substancjami odżywczymi w celu terapeutycznego oddziaływania na organizm. Nutrigenetyka opiera się na badaniu indywidualnej zmienności genetycznej, a dokładniej polimorfizmów kluczowych dla metabolizmu genów, które odpowiadają za odpowiedź organizmu na aktywny składnik diety. Intensywne badania nutrigenetyczne przyniosły pogłębioną wiedzę na temat polimorfizmów genów odpowiadających za zachorowalność na różne rodzaje nowotworów, otyłość, cukrzycę typu 2, choroby sercowo-naczyniowe (CVD), czyli całej gamy chorób cywilizacyjnych. W przypadku każdej z tych chorób znaleziono aktywne składniki diety, które działają potencjalnie protekcyjnie lub aktywująco na ekspresję genu. Przykładem jest protekcyjne działanie polifenoli z zielonej herbaty, zapobiegających rakowi piersi u kobiet z polimorfizmem genu ACE. Wiedza o aktywnych składnikach diety i ich wpływu na ekspresję genów musi zostać jednak wielokrotnie zweryfikowana zanim zostanie użyta do przygotowania spersonalizowanych zaleceń dietetycznych. Leczenie nietolerancji laktozy i celiakii jest przykładem na to, jak ważne jest właściwe rozpoznanie aktywnego składnika diety, bowiem w przypadku tych chorób, eliminacja z diety laktozy lub glutenu przynosi niemal zupełne cofnięcie się objawów chorobowych. Badania w zakresu nutrigenetyki i nutrigenomiki prowadzone są z coraz większą intensywnością. Sprzyja temu rozwój nowych pokrewnych dziedzin naukowych: transkryptomiki, proteomiki i bioinformatyki. Dzięki temu wzrosnąć może powszechność wykonywania testów genetycznych, dzięki którym przygotowanie przez lekarzy klinicystów i współpracujących z nimi dietetyków spersonalizowanych zaleceń dietetycznych, stanie się rzeczywiście realne.

ANDRZEJ STAREK

Rak piersi jest przyczyną znacznej zachorowalności i umieralności kobiet w krajach uprzemysłowionych. W etiologii raka piersi bierze udział wiele czynników. Oszacowano, że około 40% wszystkich raków u kobiet jest zależna od hormonów. Zarówno estrogeny jak i androgeny odgrywają krytyczną rolę w rozwoju raka piersi. Estrogenowa kancerogeneza jest przypisywana proliferacji i wzrostowi komórek nabłonkowych piersi, przy udziale receptorów, oraz uszkodzeniu DNA spowodowanemu przez metabolity estrogenowe, tj. estrogeny katecholowe i wolne rodniki. W ostatnich dekadach, związki chloroorganiczne, takie jak pestycydy, polichlorowane bifenyle i inne substancje z rodziny dioksyn, uznano za ksenoestrogeny. Związki te są zdolne do modulowania procesów regulowanych przez hormony, w tym czynników wzrostu, które mogą być odpowiedzialne za nowotworzenie. Wiele badań kliniczno-kontrolnych wykazało wyraźny związek pomiędzy stężeniami chloroorganicznych ksenoestrogenów w tkance tłuszczowej piersi i ryzykiem raka piersi.

PAWEŁ LIZIS, JUSTYNA MASIARCZYK

Celem badań była ocena skuteczności terapii ultradźwiękowej w leczeniu zespołu cieśni nadgarstka (CTS). Badania przeprowadzono dwukrotnie przed terapią i po jej zakończeniu, czyli po 10 zabiegach w listopadzie 2018 roku w Miejskim Centrum Medycznym w Libiążu. Badaniami objęto 30 osób w wieku 22-54 lat. Do badań włączono osoby ze zdiagnozowanym CTS w badaniu rezonansem magnetycznym. Nasilenie bólu oceniono za pomocą skali wizualno-analogowej VAS, a funkcje ręki kwestionariuszem autorskim, w którym zebrano informacje dotyczące objawów towarzyszących CTS. Wyniki badań pokazały, że terapeutyczne dawki ultradźwięków znamiennie zmniejszyły siłę bólu. Ultradźwięki skutecznie polepszyły wykonywanie czynności codziennych u osób borykających się z CTS.

TADEUSZ KASPERCZYK, ANNA MARSZAŁEK, ROBERT WALASZEK

Terapia manualna w ostatnich latach zyskuje na znaczeniu, dotyczy to wszystkich jej aspektów, tj. ortopedycznego, neurologicznego i tkanek miękkich. W Polsce terapia manualna jest integralną składową – fizjoterapii, obok takich trzech jej filarów jak: 1) kinezyterapia, 2) fizykoterapia i 3) masaż. Ważnym zagadnieniem w terapii manualnej zorientowanej ortopedycznie, czyli na struktury narządu ruchu, a głównie stawy, jest ustalenie rodzaju dysfunkcji w których wskazane jest zastosowanie jej środków terapeutycznych w formie mobilizacji i (lub) manipulacji. Z przesłanek tych wynika cel niniejszej publikacji.

Celem artykułu jest przegląd określeń rodzaju dysfunkcji spotykanych na gruncie terapii manualnej zorientowanej ortopedycznie od czasów jej narodzin do czasów współczesnych.

Uwzględniono rodzaj dysfunkcji, jej definicję, objawy kliniczne oraz etiologię. Opisano ruchy w stawach zdrowych i zablokowanych, ich bariery ruchowe, oraz grę stawową. W wykazie dysfunkcji uwzględniono: dysfunkcję somatyczną, dyskopatię, subluksację, osteopatyczne uszkodzenie kręgosłupa, zespoły McKenziego, wychylenie kręgu, zwich, zespoły bólowe kręgosłupa i bóle krzyża, zablokowanie i zaburzenie symetrii kości obręczy biodrowej – miednicy

ANNA MATUSZ-MIRLAK, PAULINA LISZKA, URSZULA RÓŻALSKA

Dieta wegańska stanowi model żywienia bazujący wyłącznie na produktach roślinnych. Jest to rodzaj restrykcyjnej diety eliminacyjnej, trudnej do zbilansowania, zwłaszcza w składniki pokarmowe, takie jak: żelazo, wapń i witaminę B12. Tym samym konieczne jest odpowiednie komponowanie posiłków, wybieranie właściwych technik kulinarnych oraz stosowanie suplementacji.

Produkty roślinne zawierają w swoim składzie wyłącznie żelazo niehemowe, o niskiej biodostępności. W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu tego mikropierwiastka w diecie wegan, należy łączyć w jednym posiłku żelazo i witaminę C. Niedoborowym pierwiastkiem w diecie wegańskiej, jest również wapń, ponadto obecność w surowcach roślinnych kwasu szczawiowego i fitynianów utrudniania jego przyswajalność. Wśród witamin najbardziej deficytowa jest kobalamina. Praktycznie nie występuje ona w pożywieniu roślinnym, dlatego też jedynym źródłem dla wegan są produkty wzbogacane oraz suplementacja.

TADEUSZ KASPERCZYK

W historii rozwoju rehabilitacji leczniczej w Polsce szczególne miejsce zajmują prof. Wiktor Dega – ośrodek poznański oraz prof. Marian Weiss – ośrodek warszawski. Twórczości tych eponimów rehabilitacji leczniczej poświęcono wiele publikacji różnego rodzaju. Ale także w innych regionach Polski miały miejsce wydarzenia i działały osoby, które wniosły trwały wkład w rozwój rehabilitacji i fizjoterapii, a ich dokonania nie są znane studentom fizjoterapii i ogólnie szerszemu gronu osób.

Celem artykułu jest przedstawienie choćby w zarysie dorobku czterech wybitnych postaci, które pracowały w Instytucie Matki i Dziecka w Rabce-Zdroju i przez swoje dokonania zawodowe i naukowe zasługują na określenie – „Wielka czwórka z Rabki”, są to: Jan Ćwierz, Janusz Łęczyński, Rudolf Ociepka i Andrzej Zaleszczuk.